Overweging Hulshorst 4 mei 2023.
Respect voor elkaars verhalen.
De Tweede Wereldoorlog is lang geleden beëindigd, maar de effecten ervan zijn nog steeds merkbaar in het leven van veel mensen. Dit geldt zowel voor de directbetrokkenen – slachtoffers, omstanders en daders – als voor hun partners, kinderen, kleinkinderen en andere familieleden.
Een aantal van deze mensen zet zich actief in om het verhaal van de oorlog onder de aandacht te brengen, enerzijds om de herinnering levend te houden, anderzijds in de hoop dat volgende generaties van de geschiedenis leren.
Na de aandacht in de jaren zeventig voor de eerste generatie, kwam er in de jaren tachtig ook meer aandacht voor de doorwerking van oorlog in de naoorlogse generatie. Waar de kinderen over het algemeen leefden met het zwijgen van hun ouders en hadden geleerd geen vragen te stellen, durven kleinkinderen vaak eerder het gesprek over de oorlog aan te gaan. Er zijn veel manieren waarop verschillende generaties omgaan met de Tweede Wereldoorlog in hun familie.
Wat is er gebeurd in onze familie en wat betekent dat voor mij? Juist in gezinnen waar gezwegen werd, zijn die vragen voor naoorlogse generaties de aanleiding om op zoek te gaan. De een leest alles wat los en vast zit, de ander speurt het internet af en duikt in archieven, weer een ander maakt reizen naar plaatsen van herinnering of legt contact met lotgenotenorganisaties.
De Tweede Wereldoorlog blijft ook volgende generaties interesseren en inspireren. Vanuit allerlei verschillende achtergronden geven kinderen en kleinkinderen de herinneringen door van hun ouders of grootouders. Dit is te zien aan de grote hoeveelheid van films, romans en andere culturele uitingen. Bij sommigen staan de ervaringen van hun familielid centraal, bij anderen dat wat het voor henzelf betekende.
Waar de tweede en derde generatie opgroeide met (familie)verhalen over de oorlog, geldt dat in veel mindere mate voor de jongeren van nu, de zogenaamde vierde generatie. Naarmate de afstand tot de Tweede Wereldoorlog in tijd afneemt verandert ook het historisch besef. Dit leidt soms tot pijnlijke situaties. Jonge mensen maken bijvoorbeeld vrolijke selfies bij beladen monumenten. Anderzijds zijn er veel initiatieven om jongeren van verschillende achtergronden bij de geschiedenis te blijven betrekken.
In vele families werd en word wel gesproken over de oorlog. De meeste overlevenden zwijgen en willen de afschuwelijke herinneringen uitwissen en nieuwe generaties niet belasten met hun pijn. Dat is weliswaar goed bedoeld, maar werk vaak averechts. Herinneringen kun je niet uitwissen.
Het is van groot belang om die traumatische herinneringen uit de taboesfeer te halen. Je familiegeschiedenis heeft invloed op je leven. Nu de eerste generatie overlevenden van WOII wegvalt hebben we de verhalen over familiegeschiedenis hard nodig. Gebeurtenissen uit WOII moeten centraal blijven staan bij het herdenken en ook verhalen over het verzet. En de oorlog in Oekraïne. Hoe zijn deze mensen beïnvloed door wat ze hebben meegemaakt
Op welke manier worden de verhalen van deze mensen overgedragen aan hun kinderen en kleinkinderen?
Iedereen zou zijn stem moeten laten horen en zijn verhaal vertellen. En anderen zouden daar écht naar moeten luisteren en meer naar elkaar gaan omkijken en oprechte interesse in elkaar tonen. Ongeacht afkomst, etniciteit of religie. Verder kijken dus dan onze eigen vierkante meter.
De oorlog mag feitelijk niemand meer overkomen. Voor velen van ons is oorlog iets dat we alleen kennen uit films, uit de foto’s in de krant of van filmpjes op Facebook. Wij kunnen ons niet voorstellen dat wat wij hebben – vrijheid, vrede, rechten – niet vanzelfsprekend is. Ook al weten we heus wel dat we het goed hebben; we zullen nooit weten hoe het is om te leven in onvrijheid, in constante staat van alertheid, in angst.
Dat is een realisatie waar de meeste mensen zelden bij stilstaan. Een dag als Dodenherdenking zet je weer even op scherp en fungeert zo ook als wake up call. Onze vrijheid en vrede zijn geen vanzelfsprekendheden en het is ook onze verantwoordelijkheid om deze waarden in de toekomst te beschermen én behouden.
Het is goed om familieverhalen over oorlog te delen als je daar oud genoeg voor bent. Met de intentie dat het heel belangrijk is om nieuwsgierig te zijn naar de verhalen van de ander en daar vooral met respect mee om te gaan.
Waarom is het belangrijk om te herdenken?
Voor veel mensen is het belangrijk om stil te staan bij een gebeurtenis met grote impact. Zeker voor slachtoffers en nabestaanden. Op die manier voelen mensen dat ze er niet alleen voor staan. Een herdenking wordt zo een soort ritueel of ceremonie die een mijlpaal in iemands leven aanduidt.
Flypast Lancastermonumenthulshorst 4 mei 2022
foto Paul van der Horst
Hulshorst 4 mei 2023( Gijsje Franken-Hop )
De Kring
Zeven bomen in een kring
als zuilen van herinnering.
aan wat hier is gebeurd
toen de wereld door geweld werd verscheurd.
Zeven mannen – zeven bomen
monument voor hen die nooit meer thuis zullen komen.
De bladeren ritselen hun namen; wij kennen hun gezicht
zes maal een lach; de piloot zich bewust van een zware plicht
de oorlogsmissie te volbrengen
en zijn mannen veilig thuis te brengen.
De Lancaster werd door granaten geraakt.
De veilige landing werd niet meet gemaakt.
De zeven mannen werden naar het hemelhuis gebracht,
waar zij door de almachtige werden opgewacht.
Hun dood is niet voor niets geweest,
als wij nu handelen naar hun geest.
Terreur en onrecht bestrijden
en de wereld van geweld bevrijden.
Wij moeten hun taken tot de onze maken
en deze zeven nooit vergeten.
Zij leven voort omdat wij weten.
Hun blije lach en onze stille tranen
binden ons voor altijd samen.