Overweging op 4 mei 2022

Vrijheid in verbondenheid.

Als je aan Nederlanders vraagt wat ze goed vinden gaan in hun land en waar ze trots op zijn dan wordt er opvallend vaak genoemd: “vrijheid”. Die trots leeft breed bij zowel vrouwen als mannen, jongeren als 50-plussers, lager opgeleiden als hoger opgeleiden. Zij zien vrij zijn als een cruciale Nederlandse eigenschap. Ze bedoelen daarmee dingen als “vrijheid om te gaan en staan waar je wilt, keuzevrijheid en aan niemand verantwoording af te leggen”.

Deze manier van denken over vrijheid is vooral dominant geworden in de naoorlogse periode en sinds de jaren zestig is Nederland in toenemende mate individualistisch geworden. Dat wil zeggen dat we in Nederland onze sociale verbanden meer en meer zelf kiezen. Belangrijke waarden als tolerantie, verdraagzaamheid, wederzijds respect en solidariteit worden ernstig bedreigd door xenofobie en vijandig populisme.

In het licht van de coronacrisis is de schaduwkant van dit individualisme scherper in beeld gekomen. Deze crisis heeft iets fundamenteels blootgelegd: namelijk dat we onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Het werd duidelijk dat onze meest basale activiteiten zoals praten, kuchen en hoesten andere mensen konden schaden door ze te besmetten met een potentieel dodelijk virus. De coronacrisis laat zien dat de beslissingen van medeburgers een dramatische impact kunnen hebben op ons leven. Als er geen rekening werd gehouden met alle voorzorgsmaatregelen had dat bijna altijd een impact op anderen. Actie is reactie. Slogans als “mijn leven, mijn vrijheid” en “ik zal zelf wel bepalen wat goed voor me is” hebben een effect op anderen en lang niet altijd een positief. De vrijheid van meningsuiting leidt daarom niet per sé tot vrijheid voor iedereen maar tot een aan de ander opleggen van eigenbelang. De waarheid van de één wordt dan niet getoetst aan onze democratische beginselen.

Onze wetten en regels geven ons vaak meer vrijheid dan we denken. Ze kunnen ons zelfs helpen om ons doel te bereiken. Zonder regels in het verkeer bijvoorbeeld zal het risico van deelname hierin veel groter en chaotischer zijn. Met andere woorden: verkeersregels beperken onze vrijheid niet. Ze helpen ons juist om ons doel (veiliger) te bereiken.

Als we vanuit dit perspectief naar vrijheid kijken dan is het zo dat we ervoor moeten zorgen dat de bestuurders die wetten en regels opstellen, zo veel mogelijk onder controle van ons allemaal blijven staan en dat er geen machtige lobby’s zijn die hun belangen laten prevaleren op het algemeen belang. Of dat wetgevers beïnvloed worden door de luidste schreeuwers.

Onze huidige democratie wordt geteisterd door een aantal plagen: minderheden worden buitengesloten, partijen die afbrokkelen, kiezers die hun interesse verliezen én het besef dat de huidige democratie samengaat met diepgewortelde ongelijkheid.

De oorlog in Oekraïne maakt ons duidelijk dat blijkbaar individuele principes en uitspraken leiden tot een onvergetelijke ellende voor burgers maar ook voor degene die democratie hoog heeft.

Vrijheid om te gaan en staan en niet de dictatuur van eigenbelang is de vrijheid die het waard is om te verdedigen. Dat er nu ook weer duizenden mensen de straat op gaan om zich uit te spreken tegen de oorlog, bevestigt de kracht van solidariteit en het belang van een open democratische samenleving. We leven mee met de inwoners van Oekraïne maar staan ook stil bij de Russische burgers die de straat op gaan en demonstreren tegen de oorlog. Eens te meer blijkt dat vrijheid en vrede niet vanzelfsprekend zijn. Stilstaan bij onze eigen vrijheid is onlosmakelijk verbonden met de vrijheid van anderen.

Daarom is voor ons de 5de mei een dag om onze vrijheid te vieren.

Maar even zo goed is het om op de 4de mei stil te staan om ons verbonden te voelen met diegenen die ons die vrijheid hebben teruggegeven, maar ook om onze verantwoordelijkheid te nemen om die vrijheid te blijven koesteren.

Want om vrijheid te behouden moet je dat onderhouden.

Avro Lancaster PA474 is een viermotorige zware bommenwerper uit de Tweede Wereldoorlog en wordt geëxploiteerd door de Royal Air Force Battle of Britain Memorial Flight. Als eerbetoon aan alle leden van Bomber Command tijdens de Tweede Wereldoorlog .

PA474 is één van de slechts twee Lancasters ter wereld nu nog in vliegende staat. De andere is eigendom van en wordt gevlogen door het Canadian Warplane Heritage Museum.

Afgelopen jaar is het monument “eigenaar” geworden van zeven (7) foto’s met de namen van alle bemanningsleden. De fly past van de PA 474 van deze middag wordt opgedragen aan de bemanning van de hier gecrashte Lancaster ED626 en aan de onlangs overleden boswachter N.F.M. Nico Nelis.

Kijk ook op: www.lancastermonumenthulshorst.nl

“to the sky”

De stille herdenking op 4 mei bij dit monument werd de laatste jaren gesteund door een aantal betrokken mensen. Trompettist Daan, Gijsje met voordracht van een gedicht, en Nico de boswachter. Nico zorgde voor het onderhoud, schoonhouden van de omgeving maar ook als vraagbaak voor vele mensen die meer wilden weten over de geschiedenis van dit monument en de fatale crash op de 1ste april 1943. Met zijn kennis wist hij ook de basisschool, die elk jaar in april een themaweek afsluit over de oorlog, te inspireren. De fly-past van 2018 kon hij vanwege een geplande vakantie niet bijwonen. De fly-past van deze middag moet hij ook missen. Op 28 december 2021 is Nico in Harderwijk op 60-jarige leeftijd overleden. Een bevlogen boswachter welke de 4mei-herdenking gestalte heeft gegeven, een vraagbaak voor veel van zijn collega’s en een grote steun en toeverlaat voor de organisatie. Op zijn uitvaart heb ik dan ook beloofd om de fly-past van de Lancaster PA474 van deze middag op te dragen aan Nico. We kunnen trots zijn om Nico gekend en meegemaakt te hebben en zullen hem bij alles wat met het monument te maken heeft voortaan oprecht missen. Evenals zijn echtgenote Wilma en kinderen. We wensen hen alle sterkte om dit gevoelige verlies te kunnen dragen.